Graffiti: η τελευταία παράνομη τέχνη

Πόσες φορές περπατώντας στην πόλη συναντάς έναν μουντό μονόχρωμο τοίχο, ο οποίος σε ψυχοπλακώνει καθώς σαν ογκόλιθος στέκεται από πάνω σου, και εσύ αισθάνεσαι το βάρος του, τεράστιο, να σφίγγει την καρδιά σου. Κάθε φορά που συναντώ έναν τέτοιο τοίχο, σκέφτομαι, αυτός εδώ θέλει λίγο χρώμα, πρέπει κάποιος να τον "πατήσει" (βάψει), και δεν πρόκειται να αργήσει η ώρα του. Διότι, πείτε μου, ακόμα και κάποιος που δεν έχει σχέση με τα graffiti πόσες φορές θαύμασε κάποιο από αυτά; πόσες φορές γυρίζει να κοιτάξει κάποιο σχέδιο στον τοίχο αφού έχει σημειώσει το πού βρίσκεται.

Tου Aleph Rellik

Δεν πρόκειται να αναλωθώ στο πώς η τέχνη της τοιχογραφίας είναι η αρχαιότερη μορφή της τέχνης, και πώς κατ' ουσίαν προϋπάρχει ακόμα και της ανθρώπινης ομιλίας, πρόκειται να σταθώ στην σύγχρονη έκφρασή της, το graffiti.
Το graffiti είναι ένα από τα τέσσερα στοιχεία ("four elements") της hip hop κουλτούρας (graffiti, dance, DJing, MCing), μιας κουλτούρας αντισυμβατικής με τον σύγχρονο κόσμο, την εξάρτηση του ανθρώπου από το χρήμα, των κάλπικων συναισθημάτων και της πλαστικής ομορφιάς. Δυστυχώς, όποιος δεν έχει έρθει σε επαφή με αυτή την κουλτούρα δεν μπορεί να την καταλάβει και πολλές φορές δυσανασχετεί με πολλά από τα στοιχεία που την συνθέτουν. Κλασικό τέτοιο παράδειγμα, ο παππούς ο οποίος θα σταματήσει έναν graffiter ενώ βάφει για να του πει: "γιατί παιδάκι μου καταστρέφεις τον τοίχο;" Εδώ την καλύτερη απάντηση νομίζω την έχει δώσει ο Painter (κάποιος graffiter) όπως την είχα διαβάσει σε μια συνέντευξη του: "Εγώ μένω εδώ κοντά. Απ' το να βλέπω ταμπέλες με διαφημίσεις, προτιμώ να βλέπω μια ζωγραφιά".*

Το graffiti μπορούμε να πούμε χωρίζεται σε δυο κατηγορίες, το παράνομο και το νόμιμο. Όλοι ξεκινήσαμε από κάπου, μια παλιά οικοδομή ή κάτω από μια ξεχασμένη γέφυρα, παράνομα εκεί κάναμε τα πρώτα βήματα. Μετά, βγήκαμε στους δρόμους να δείξουμε πως υπάρχουμε και εμείς. Και τα δύο είδη graffiti είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Το ένα συμπληρώνει το άλλο.
Εδώ είναι που κάποιος αναρωτιέται, αφού υπάρχουν ειδικά σημεία όπου μπορείς να βάψεις ελεύθερα γιατί να κάνεις κάτι παράνομο; Καταρχάς, όπως είπα, πρέπει από κάπου να ξεκινήσεις και αυτό γίνεται πάντα παράνομα στους πιο ασφαλείς τοίχους τις περιοχής σου. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως όποιος δεν έχει πιάσει τα cans (sprey) δεν μπορεί να καταλάβει πόσο δύσκολο είναι το σπορ και πόσο δουλειά θέλει πριν φτάσεις σε ένα καλό επίπεδο. Πέραν όμως αυτού οι νόμιμοι χώροι δυστυχώς στην Ελλάδα είναι ελάχιστοι με αποτέλεσμα το κομμάτι να μην μένει ποτέ αρκετό καιρό αφού σύντομα κάποιος θα αναγκασθεί να το πατήσει με κάτι δικό του (εκεί κάπου αρχίζουν προβλήματα). Το ζήτημα με το παράνομο είναι ότι πατάς την ιδιοκτησία κάποιου άλλου, όμως όπως πολύ ωραία λέει πάλι ο painter "Εγώ πιστεύω ότι όλοι οι τοίχοι είναι και δικοί μου. Δηλαδή ότι οι τοίχοι μες στο σπίτι είναι δικοί μου, αλλά οι τοίχοι έξω απ' το σπίτι είναι ολωνών" *.

Το παράνομο είναι το κλασικό graffiti, γρήγορο και εύκολο για λόγους ασφάλειας, το κλασικό κομμάτι (σαν αυτό της εικόνας) ή η λεγόμενη "μπόμπα" που ομορφαίνει τον τοίχο της γειτονιάς σου, ή το σχολείο σου. Πολλές φορές, βέβαια, το παράνομο, όταν βρεις το κατάλληλο σημείο, γίνεται αργό και ιδιαίτερα καλλιτεχνικό.

Το νόμιμο, γίνεται σε ειδικά σημεία όπου επιτρέπεται, ή με την άδεια του ιδιοκτήτη (του τοίχου) εκεί ο καλλιτέχνης μπορεί να δουλέψει ελεύθερα πάνω στο "κομμάτι" ώστε να βγάλει από αυτό τον καλύτερο εαυτό του, κάνοντας τρισδιάστατα σχέδια όπως αυτό στην εικόνα, ή δουλεύοντας με characters (σχέδια πέραν των γραμμάτων) κλπ.

Tο graffiti δεν μπορεί να αποκολληθεί από την ευρύτερη κουλτούρα του hip hop, αφού μέσα από αυτήν γεννήθηκε και μέσα σε αυτήν υπάρχει. Είναι ένα "ομαδικό άθλημα", όπου οι graffiters χωρίζονται σε crews (ομάδες) πολλές από τις οποίες σίγουρα έχετε διαβάσει και εσείς κάπου (Lifo, Οups, Buns, Gons κλπ).
Τέλος, το "βάψιμο" συνοδεύεται από διάφορους άγραφους κανόνες για το πότε πατάς ή δεν πατάς κάποιον στη βάση της αναγνώρισης του άλλου ως καλλιτέχνη, με τη μεγαλύτερη ατιμία να πατάς ένα κομμάτι (graffiti) με ένα tag (στο οποίο απλώς γράφεις το όνομα σου με σπρέι) στο οποίο η συχνότερη κατάληξη είναι οι καβγάδες ή η αγορά των σπρέι που χρησιμοποιήθηκαν (ας σημειώσουμε πως το graffiti δεν είναι και φθηνό στο να γίνει) κλπ.

*Συνέντευξη του Painter στο "The Schooligans", 2007, link: http://www.theschooligans.gr/site/index.php?option=com_content&task=view&id=52&Itemid=28

Παραθέτω μια επιλογή από ωραία ή γνωστά graffiti & graffiters από το διαδίκτυο:

Πρώτο ως ένδειξη τιμής στον πλέων γνωστό βρετανό Bansky που συνελήφθη φέτος.

Πάλι Bansky για να δούμε λίγο την ριζοσπαστική φωνή του graffiti

LIFO γνωστό ελληνικό crew

Graffiti σε στυλ εξαρχείων (στα εξάρχεια)

Graffiti στο τείχος της Παλαιστίνης

Ζούγκλα στη μέση της πόλης (Εξάρχεια οδός Σολομού)

ο Καβάφης σε character του Skitsofrenis